strategiesfreezing_cc_by_sparks

Informatie voor bezoekers van het ParkinsonNet congres 
Hier kun je de poster in het Engels of Nederlands downloaden.

Je kunt de poster zonder toestemming zelf laten afdrukken.
Je kunt ‘m ook bij mij bestellen door mij te mailen op sparks@verbeeldingskr8.nl.
De poster kost 5 euro per stuk en de verzendkosten zijn 7,95 (1 euro voor een koker en 6,95 voor POSTNL). 

Een nader uitleg van de poster vind je hieronder.

2 april 2019

To freeze or not to freeze

Strategieën om freezing te omzeilen

Het overkomt me geregeld. Een gevalletje mental freezing. Zo moest ik laatst voor een psychologische test binnen een minuut zoveel mogelijk dieren opnoemen en ik had wer-ke-lijk geen idee. Ik zag ze wel voor me, de dieren, maar ik kon er de namen niet bij vinden noch noemen. Confronterend.
Bij mijn herkansing, kreeg ik een ingeving. Wat nou als ik begin met dieren met de A, dan met de B en zo verder. En … het werkte! Ik had een omweg om mijn mentale bevriezing heen weten te vinden. Dat voelde als een overwinning van mijn creativiteit.

Creatieve omweggetjes

Ik begon me voor te stellen dat mental freezing net zo zou kunnen werken als freezing, een van de bekendere motorische symptomen van gevorderde Parkinson. Bij een periode van freezing zitten je voeten als het ware aan de grond geplakt en kun je met geen mogelijkheid meer vooruit. Althans, niet volgens de automatische loopmethode die wij ons van kinds af aan hebben aangeleerd. Mensen met de Ziekte van Parkinson verliezen namelijk dopamine neuronen in een gebied van de hersenen waar geautomatiseerd gedrag wordt aangestuurd. Om freezing te omzeilen, moeten patiënten hun hersenen uitdagen om creatieve omweggetjes te vinden.

Gelijk vroeg ik me af hoe mijn collega Parkinsonners met dit soort uitdagingen omgaan. Als de weg-der-gewoonte een doodlopende weg is geworden, wat doen zij dan? En zouden we elkaar kunnen inspireren met onze pogingen om omwegen te vinden?

Het is precies dit soort inspiratie welke ik vond in een artikel van Jorik Nonnekes, Alice NieuwboerEvzen Ruzicka, Mark Hallet, Alfonso Fasano en Bas Bloem (1,2). Ze verzamelden video’s van patiënten die hun freezing episode omzeilden en ze vulden het beeld aan met literatuuronderzoek. Dat leverde tientallen unieke omweggetjes op die ik hieronder stuk voor stuk heb verbeeld. Via de Volkskrant van 26 maart 2019 kun je daarnaast kijken naar een compilatievideo van de gebruikte compensatiestrategieën.

 55 omweggetjes waarmee patiënten freezing omzeilen.

7 Compensatiecategorieën

De creatieve omweggetjes verschillen per patiënt. Toch blijken er ook veel overeenkomsten te zijn. De onderzoekers konden elke strategie onder een of meer van de volgende zeven categorieën indelen. De onderliggende mechanismen maken gebruik van doelgerichtheid, het richten van de aandacht op een specifiek aspect van het lopen en het gebruiken van manieren om voort te bewegen die minder geautomatiseerd zijn dan ons normale looppatroon.

De categorieën staan onder de illustratie nader toegelicht.

 

I. Externe prikkels (External cues)

Deze strategie is het meest zichtbaar en wellicht mede daardoor het best bekend. In 44% van de ingezonden video’s maakte de patiënt gebruik van een externe visuele, auditieve of somatosensorische prikkel om de aandacht te richten en filteren. Denk daarbij aan het stappen over voorwerpen die in een regelmatig patroon op de vloer zijn geplaatst, lopen op het ritme van de muziek en lopen met gewichten op de schoenen.

II. Interne prikkels (internal cues)

Interne prikkels kunnen helpen om de aandacht op (een specifiek onderdeel van) het lopen te richten. Denk bijvoorbeeld aan tellen tijdens het lopen, terwijl de patiënt bij elke tel zijn hiel op de grond zet.

III. De vereisten voor balans veranderen (Changing balance requirements)

Bij deze strategie veranderen patiënten de loopomstandigheden zodat het makkelijker wordt om hun gewicht van het ene naar het andere been te verplaatsen.  Denk aan lopen in water, het maken van wijdere bochten of het gebruik van de loopfiets.

IV. De mentale toestand veranderen (Altering the mental state)

Deze strategie wakkert de alertheid van een patiënt aan en helpt om naar een doelgerichte stand over te schakelen. In extreme vorm komt deze strategie voor in stresssituaties zoals een aardbeving of het aanbranden van eten. In dit soort gevallen blijkt een patiënt die zich in een freezing episode bevindt ineens toch te kunnen lopen.

V. Visualiseren of bekijken van bewegingen (Motor imagery or action observation)

Tijdens deze strategie visualiseert de patiënt dat hij beweegt of kijkt de patiënt naar iemand anders die beweegt. In beide gevallen worden onze spiegelneuronen geactiveerd en dat helpt om in beweging te komen.

VI. Nieuw looppatroon (New walking pattern)

Door beweegpatronen te gebruiken die minder geautomatiseerd zijn dan de normale manier van lopen, kan een patiënt freezing omzeilen. Denk aan het maken van een kruispas, bewegen alsof je aan het schaatsen bent, zijwaarts wandelen, traplopen en springen.

VII. Alternatieven voor normaal lopen (Alternatives to normal walking)

Patiënten die deze strategie gebruiken, zetten andere manieren dan lopen in om de benen voort te bewegen. Denk aan fietsen, schaatsen of steppen.

De onderzoekers stellen zich voor dat er naast de genoemde mechanismen nog een overkoepelend mechanisme aan het werk is: het vergroten van het loopzelfvertrouwen. Dat bleek in ieder geval bij een patiënt met laserschoenen die beter liep ook al stond de laserstraal uit. De patiënt voelde zich zekerder door het simpele feit dát hij de laser aan zou kúnnen zetten.

De volgende stap 

In vervolgonderzoek willen Jorik Nonnekes en collega’s uitzoeken of zij de juiste strategie met de juiste patiënt zouden kunnen matchen (2). Niet elk omweggetje werkt namelijk voor elke patiënt. Daarnaast kan een strategie op den duur zijn werking verliezen omdat de benodigde hersencellen afsterven of omdat de strategie te veel geautomatiseerd wordt.

Waarom is dit werk belangrijk voor mij? 

Ik kom pas net kijken in de wondere wereld van Parkinson, maar als iets me duidelijk is geworden na een jaar met Parkinson diagnose is het wel dat deze ziekte om een heuse omscholing tot ‘meesteromzeiler’ vraagt. Alle tips en trucs die we daarbij van volleerde omzeilers kunnen krijgen, zijn van harte welkom en heel hard nodig!

Prachtig mooi vind ik het als zorgverleners en wetenschappers – zoals Jorik Nonnekes –  dit soort tips willen verzamelen: zij zien tenslotte de meeste patiënten.

Op mijn beurt hoop ik dat mijn tekeningen behulpzaam zullen zijn om het door Nonnekes en co. verzamelde werk op een luchtige, makkelijke manier over te brengen aan alle leerling omzeilers. Dat zou een heus staaltje motor imagery zijn! 

Sparks

Bronnen

(1) Nonnekes J, Růžička E, Nieuwboer A, Hallett M, Fasano A, Bloem BR (March 25, 2019). Compensation Strategies for Gait Impairments in Parkinson Disease: A Review. JAMA Neurol. Retrieved from doi:10.1001/jamaneurol.2019.0033

(2) Donders Institute (March 26, 2019). Walking ability in Parkinson patients improves with the clever use of self-discovered compensation strategies [News item]. Retrieved from https://www.ru.nl/donders/@1214118/walking-ability-parkinson-patients-improves-clever/

Leave a Comment

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.